Τί είναι η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου; Αίτια, Συμπτώματα και Θεραπεία
Η σπονδυλική στήλη αποτελείται από 33 (ή 34) σπόνδυλους, ανάμεσα στους οποίους παρεμβάλλεται ένας χόνδρινος μεσοσπονδύλιος δίσκος. Η αποστολή του αφορά κυρίως στην απορρόφηση των κραδασμών που υφίσταται η σπονδυλική στήλη κατά τις κινήσεις μας, όπως για παράδειγμα το περπάτημα, το σκύψιμο κλπ.
Καταρχάς θα πρέπει να γίνει μια διευκρίνηση των διαφόρων όρων:
Δισκοπάθεια (disc disease): με τον όρο αυτό αναφερόμαστε γενικά στη βλάβη του μεσοσπονδύλιου δίσκου, που μπορεί να είναι είτε κήλη (δισκοκήλη– disc herniation), είτε εκφύλιση αυτού (degeneration or bulging). Με τον όρο «κήλη του μεσοσπονδύλιου δίσκου» , εννοούμε μια κατάσταση κατά την οποία ο δίσκος αλλοιώνεται σε ένα σημείο του και παρεκτοπίζεται από τη φυσιολογική του θέση, μπορεί δε να συμβεί τόσο στον αυχένα, όσο και στη μέση, όπως αναλύεται παρακάτω. Στην εκφύλιση παρατηρείται ένα συνολικό «ξεχείλωμα» του δίσκου, ο οποίος προοδευτικά αφυδατώνεται και χάνει μέρος της στηρικτικής του λειτουργίας.
Τι είναι η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου;
Ο μεσοσπονδύλιος δίσκος αποτελείται από τον πυρήνα, δηλαδή ένα μαλακό «λαστιχένιο μαξιλαράκι» από χόνδρο, το οποίο περιβάλλεται από ένα πιο σκληρό εξωτερικό περίβλημα, γνωστό ως ινώδη δακτύλιο. Όταν ο ινώδης δακτύλιος υποστεί ρήξη, δηλ. παρουσιάσει μια ρωγμή, ο πυρήνας μετακινείται από τη θέση του και εξέρχεται από τη ρήξη σχηματίζοντας μια κήλη, με αποτέλεσμα να πιέζει τα γύρω νεύρα και να προκαλεί πόνο. Ενίοτε, η έξοδος του πυρήνα του δίσκου μπορεί να αφορά το μεγαλύτερο μέρος αυτού, οπότε τότε μιλάμε για πρόπτωση δίσκου (disc extrusion).
Επιπλέον, απελευθερώνονται χημικές ουσίες που συμβάλλουν περαιτέρω στη φλεγμονή των νεύρων. Στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης (μέση), η φλεγμονή που θα δημιουργηθεί είναι δυνατό επίσης να προκαλέσει μούδιασμα και μυϊκή αδυναμία στο ένα ή και στα δύο πόδια, κατά μήκος του ισχιακού νεύρου (ισχιαλγία). Στον αυχένα, ο ασθενής μπορεί να νιώθει πόνο, με ή χωρίς μούδιασμα, που να αντανακλά στα άνω άκρα (αυχενοβραχιόνιο ή «αυχενικό» σύνδρομο).
Η πάθηση αυτή, διαδεδομένη με τον όρο δισκοκήλη, παρατηρείται σε άτομα νέας και μέσης ηλικίας και κυρίως σε άνδρες 25-50 ετών. Θα πρέπει όμως να τονιστεί ότι η παρουσία δισκοκήλης στον απεικονιστικό έλεγχο (αξονική ή μαγνητική τομογραφία), δε σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι ο ασθενής έχει συμπτώματα. Όπως χαρακτηριστικά φαίνεται στο παρακάτω σχήμα, η «δισκοπάθεια», δηλαδή η βλάβη του δίσκου είτε με τη μορφή δισκοκήλης (herniation), είτε με τη μορφή εκφύλισης (degeneration or bulging), παρατηρείται πολύ συχνά σε ασυμπτωματικούς ανθρώπους, δηλ. ανθρώπους που δεν πονάνε στη σπονδυλική τους στήλη.
Αλλοιώσεις του μεσοσπονδυλίου δίσκου στη μαγνητική τομογραφία της ΟΣΦΥΪΚΗΣ μοίρας της σπονδυλικής στήλης ασθενών χωρίς πόνο στη μέση
Κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου (herniation)
Εκφύλιση δίσκου (degeneration or bulging)
Αίτια κήλης του μεσοσπονδύλιου δίσκου
Η δισκοκήλη είναι κατά κύριο λόγο αποτέλεσμα φθοράς της σπονδυλικής στήλης, η οποία επέρχεται με την πάροδο της ηλικίας, πρακτικά από την ηλικία των 20 ετών και μετά. Άλλοι παράγοντες όπως π.χ. η παχυσαρκία, επιταχύνουν ακόμα περισσότερο την εμφάνιση δισκοκήλης. Έχει δειχθεί ότι στις νεαρές ηλικίες, οι δίσκοι έχουν μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε νερό. Όσο το άτομο μεγαλώνει, η περιεκτικότητα μειώνεται και οι δίσκοι αρχίζουν να παρουσιάζουν εκφυλιστικές δομικές αλλαγές (αφυδάτωση, λέπτυνση ή ρήξη), με αποτέλεσμα ένα 30% των ατόμων στην ηλικία των 35 ετών να έχουν εκφύλιση του δίσκου σε 1 ή περισσότερα επίπεδα.
Η φυσιολογική διαδικασία του εκφύλισης του οργανισμού και του δίσκου (αφυδάτωση),
αλλά και ένα οξύ τραυματικό περιστατικό (όπως π.χ. η ρήξη του ινώδους δακτυλίου κατά την απότομη άρση βάρους), κάνουν τους δίσκους πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση δισκοκήλης.
Παράγοντες κινδύνου
Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης κήλης:
- Οι άνδρες, ηλικίας 20-50 ετών, εμφανίζουν συχνότερα κήλη.
- Η άρση βαριών αντικειμένων χρησιμοποιώντας τους μύες της πλάτης, αντί των ποδιών, έχει σαν αποτέλεσμα την άσκηση μεγάλων φορτίων στη σπονδυλική στήλη.
- Η παχυσαρκία (BMI>25), αυξάνει την πίεση στους δίσκους μεταξύ των σπονδύλων.
- Η πολύωρη οδήγηση.
- Η καθιστική ζωή. Πρακτικά, η αδυναμία των μυών που στηρίζουν τη σπονδυλική στήλη, οδηγεί στην άσκηση μεγαλύτερων φορτίων σε αυτή.
- Το κάπνισμα, το οποίο επιταχύνει τhν εκφύλιση του δίσκου.
Συμπτώματα κήλης μεσοσπονδύλιου δίσκου
Ανάλογα με τη θέση που θα δημιουργηθεί η κήλη, προσβάλλονται και τα αντίστοιχα νεύρα. Για παράδειγμα, στις περισσότερες περιπτώσεις, ο πόνος στο κατώτερο μέρος της πλάτης, που μπορεί να αντανακλά και στο πόδι, αποτελεί χαρακτηριστικό σύμπτωμα τηςκήλης του μεσοσπονδύλιου δίσκου στην μέση. Ο ισχυρός πόνος μπορεί να διαρκέσει λίγες μέρες και να βελτιωθεί αργότερα, ή μπορεί ακόμα να συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα όπως τα παρακάτω:
- Ισχιαλγία, δηλ. πόνο από ερεθισμό του ισχιακού νεύρου, το οποίο κάνει μια μεγάλη διαδρομή ξεκινώντας από τη σπονδυλική στήλη και καταλήγει στο πόδι.
- Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα.
- Μυϊκή αδυναμία στα άκρα.
- Ιππουριδική συνδρομή: πρόκειται για μια σπάνια αλλά επικίνδυνη κατάσταση, που απαιτεί επείγουσα ιατρική φροντίδα. Εδώ έχουμε αναισθησία στην περιοχή των γεννητικών οργάνων και αδυναμία ελέγχου της ουροδόχου κύστης και του εντέρου, λόγω μεγάλης πίεσης των αντίστοιχων νεύρων. Μπορεί να προκληθεί από αλόγιστη χρήση αναλγητικών/ αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, τα οποία καλύπτουν την εικόνα και υποβαθμίζουν έτσι τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Διάγνωση κήλης μεσοσπονδύλιου δίσκου
Αφού ο ασθενής ενημερώσει το γιατρό για τα συμπτώματα και το ιατρικό του ιστορικό, ακολουθεί η ιατρική εξέταση, που μπορεί να συμπληρώνεται και από απεικονιστικές εξετάσεις (αξονική και μαγνητική τομογραφία).
- Κατά τη νευρολογική εξέταση, ελέγχεται η αίσθηση και η μυϊκή ισχύς στα άκρα του ασθενούς. Θα πρέπει να είναι ισότιμη και στα 2 άκρα, ενώ και τα αντανακλαστικά θα πρέπει να εκλύονται κατά τον ίδιο τρόπο.
Ενδεικτικά αναφέρεται η δοκιμασία ανύψωσης τεντωμένου σκέλους (straight leg rise– SLR), όπου ο ασθενής αναφέρει συμπτώματα πόνου ή/ και μουδιάσματος, τα οποία εκτείνονται από τη μέση μέχρι κάτω στο πόδι, όταν ο ιατρός ανυψώνει το τεντωμένο σκέλος πάνω από το κρεβάτι.Αυτό το τεστ είναι χαρακτηριστικό ερεθισμού της νευρικής ρίζας που συμβαίνει σε μια δισκοκήλη. Με το ίδιο σκεπτικό και ίσως πιο αξιόπιστο, πραγματοποιείται η έκλυση των αντανακλαστικών της επιγονατίδας, όπου η πλήξη στο ένα γόνατο, προκαλεί έκταση του αντίπλευρου γόνατος, όπως δείχνεται στο ακόλουθο βίντεο.
- Για την επιβεβαίωση της πιθανής διάγνωσης, ο ιατρός θα χρειαστεί απεικονιστικές εξετάσεις, όπως η μαγνητική τομογραφία (MRI). Αυτή παρέχει με ακρίβεια την εικόνα των μεσοσπονδύλιων δίσκων, των οστών και των άλλων μαλακών ιστών, ενώ είναι εφικτός και ο εντοπισμός των νεύρων που προσβάλλονται από τη δισκοκήλη. Στις περιπτώσεις που δεν είναι μπορεί να γίνει η μαγνητική, ο ιατρός μπορεί να ζητήσει επίσης αξονική τομογραφία (CT), προκειμένου να τεθεί η σωστή διάγνωση. Αυτό είναι απολύτως αναγκαίο, καθώς πολλές δισκοκήλες ΔΕΝ πονάνε, με αποτέλεσμα να χρειάζεται οπωσδήποτε να γίνει συσχετισμός του κλινικού συμπτώματος με την αντίστοιχη δισκοκήλη.
Θεραπεία κήλης μεσοσπονδύλιου δίσκου
Η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου είναι μία πάθηση, η οποία συνήθως δε χρειάζεται χειρουργείο. Η θεραπεία κατά κανόνα είναι αρχικά συντηρητική και σκοπός της είναι η ανακούφιση από τον πόνο, η μείωση της φλεγμονής των νεύρων, και στη συνέχεια η ενδυνάμωση των μυών του κορμού.
Συντηρητική αντιμετώπιση: προτείνεται για ένα διάστημα 6-8 εβδομάδων
Ξεκούραση: Οι 2-3 ημέρες πλήρους ανάπαυσης (και όχι 1 μήνας που λέγαμε παλιότερα), αλλά και η αποφυγή άρσης βάρους, πολύωρης καθιστικής ζωής και σκυψίματος για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, είναι απαραίτητα για την αρχική ανακούφιση του ασθενούς.
Φάρμακα: Η φαρμακευτική αγωγή με αντιφλεγμονώδη και μυοχαλαρωτικά φάρμακα βοηθά στην καταπολέμηση της φλεγμονής των νεύρων και στη μείωση του μυϊκού σπασμού, καταπραΰνοντας ταυτόχρονα τον πόνο. Στις περιπτώσεις που ο ισχυρός πόνος επιμένει παρά τη σωστή φαρμακευτική αγωγή, ο ασθενής μπορεί να χρειαστεί επισκληρίδια έγχυση τοπικού αναισθητικού και στεροειδών, για να ανακουφιστεί από τον πόνο.
Φυσικοθεραπεία: Ο ρόλος της είναι πολύ σημαντικός, τόσο στην οξεία φάση για την αντιμετώπιση του πόνου, όσο κυρίως στη φάση της αποκατάστασης. Συστήνονται κατάλληλες ασκήσεις ενδυνάμωσης, που επικεντρώνονται στην ενδυνάμωση του χαμηλότερου μέρους της μέσης, καθώς και των κοιλιακών μυών. Ο στόχος της ενδυνάμωσής τους είναι να δράσουν κατά κάποιον τρόπο σαν «αμορτισέρ», υποβαστάζοντας τα φορτία και αποσυμφορώντας τους δίσκους.
Χειρουργική επέμβαση
Παρά τη σωστή συντηρητική αγωγή, ένα μικρό ποσοστό των πασχόντων τελικά θα χρειαστεί να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση. Συνήθως πρόκειται για ασθενείς στους οποίους παραμένουν τα συμπτώματα και μετά τις 6-8 εβδομάδες συντηρητικής αγωγής, ή εμφανίζουν κάποιο από τα παρακάτω:
- Προοδευτική μυϊκή αδυναμία
- Προοδευτική κλίση του κορμού/ δυσκολία στο περπάτημα, με πρόπτωση δίσκου
- Ιππουριδική συνδρομή, όπως περιγράφηκε παραπάνω, που απαιτεί επείγουσα χειρουργική παρέμβαση για την αποσυμπίεση των νεύρων
Η μικροδισκεκτομή αποτελεί τη συνηθέστερη επιλογή, κατά την οποία αφαιρείται η κήλη και τυχόν επιπλέον θραύσματα δίσκου που ασκούν πίεση στο πάσχον νεύρο. Η αποκατάσταση συνήθως είναι γρήγορη, με τον ασθενή να σηκώνεται την ίδια τη μέρα του χειρουργείου, να εξέρχεται την επομένη και με συγκεκριμένες οδηγίες για ένα καθημερινό πρόγραμμα ενδυνάμωσης των μυών του κορμού. Επιπλέον, προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος επανεμφάνισης της δισκοκήλης, το άτομο θα πρέπει να αποφεύγει ορισμένες κινήσεις και ειδικά την επίκυψη και την άρση βάρους, τουλάχιστον για τον πρώτο μετεγχειρητικό μήνα.
Επιπλοκές από τη χειρουργική επέμβαση κήλης μεσοσπονδύλιου δίσκου
Τα αποτελέσματα μικροδισκεκτομής είναι πολύ ικανοποιητικά. Η ανακούφιση από τον πόνο είναι συνήθως άμεση, αλλά η μυϊκή δύναμη και η απώλεια της αίσθησης στο πόδι μπορεί να χρειαστούν μήνες μέχρι να επανέλθουν.
Οι κυριότερες επιπλοκές που αναφέρεται στη βιβλιογραφία ότι μπορεί να παρατηρηθούν περιλαμβάνουν:
- Τραυματισμό νεύρων
- Λοίμωξη
- Αιμάτωμα που προκαλεί συμπίεση των νεύρων
- Επανεμφάνιση της δισκοκήλης (υποτροπή)
Συμπερασματικά, η αντιμετώπιση της δισκοκήλης θα πρέπει να περιλαμβάνει σαφή καθορισμό της παθολογίας αυτής, κατάλληλο σχεδιασμό της θεραπείας και να διενεργείται από ιατρούς που διαθέτουν τη σχετική εμπειρία. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις, ο ασθενής θα λάβει τελικά τη θεραπεία που χρειάζεται, αποκλειστικά προσαρμοσμένη πάνω στη δική του περίπτωση.
Διαβάστε περισσότερα στην ενότητα της σπονδυλικής στήλης, εδώ.