Ισχίο: συνήθεις παθήσεις & κακώσεις

Η επιτυχής χειρουργική αντιμετώπιση των παθήσεων του ισχίου έχει τόσο μεγάλο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής των ασθενών, που αναφέρεται ότι είναι περισσότερος κι από αυτόν ενός καρδιακού bypass. Χρησιμοποιείται μάλιστα ο όρος “forgotten hip”, που αναφέρεται ακριβώς στο ότι οι ασθενείς “ξεχνούν” ότι έχουν χειρουργήσει το ισχίο τους! – CCJR 2015

Γιατί πονάει το ισχίο;

Ο πόνος στο ισχίο (hip pain) δεν είναι συνώνυμος με την ισχιαλγία (sciatica), τον πόνο δηλαδή από ερεθισμό του ισχιακού νεύρου που αντανακλά από τη σπονδυλική στήλη μέχρι κάτω στο πόδι. Συχνότερα οφείλεται σε οστεοαρθρίτιδα ασθενών μέσης ηλικίας. Όπως όμως θα αναφερθεί παρακάτω, μπορεί να οφείλεται σε άλλα αίτια όπως είναι η μηροκοτυλιαία πρόσκρουση (hip impingement), ή η ύπαρξη αναπτυξιακής δυσπλασίας του ισχίου (developmental dysplasia of the hip, congenital dysplasia of the hip), τα οποία προκαλούν πόνο σε νεαρότερες ηλικίες. Η διάκριση αυτή είναι σημαντική γιατί υπαγορεύει και τον διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης αναλόγως του αιτίου.

Καταρχάς, η αντιμετώπιση των παθήσεων της άρθρωσης του ισχίου, και ειδικότερα της οστεοαρθρίτιδας, με αντικατάσταση αυτής από τεχνητή πρόθεση αποτελεί μια από τις μεγάλες κατακτήσεις της Ορθοπαιδικής Χειρουργικής. Μάλιστα αναφέρεται ως η επέμβαση που βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών, περισσότερο από ότι η παράκαμψη των στεφανιαίων αγγείων της καρδιάς, το γνωστό μας δηλ. bypass. Εκατομμύρια ασθενείς έχουν ωφεληθεί από την επέμβαση αυτή που πλέον γίνεται σε ολόκληρο τον κόσμο με την τεχνική να είναι λίγο ως πολύ τυποποιημένη, τουλάχιστον όσον αφορά τη φιλοσοφία της επέμβασης. Βεβαίως, συνεχώς αναπτύσσονται νέα υλικά και χειρουργικές τεχνικές προσπέλασης, αλλά το ζητούμενο παραμένει ένα: η αφαίρεση των φθαρμένων αρθρικών επιφανειών και η αντικατάστασή τους με τεχνητά υλικά μοντέρνας τεχνολογίας και υψηλής ποιότητας, τα οποία θα πρέπει να τοποθετηθούν στη σωστή θέση και να είναι σταθερά για μακρό χρονικό διάστημα που να προσεγγίζει ή να ξεπερνάει τα 20 έτη. Αυτό είναι που καθορίζει μια επιτυχημένη ολική αρθροπλαστική του ισχίου και όχι η πρόσκαιρη εφαρμογή μεθόδων ή υλικών περιορισμένης εμπειρίας, μόνο και μόνο επειδή το επιτάσσουν λόγοι διαφήμισης ή άλλοι που δε σχετίζονται με την ιατρική επιστήμη.

Μηροκοτυλιαία πρόσκρουση (hip impingement): ένας καινούριος όρος για μια συνήθη κλινική οντότητα

Στο παρελθόν, τα παραπάνω αφορούσαν κυρίως άτομα μέσης προς μεγάλης ηλικίας και πάντως άνω των 50 ετών. Η αύξηση όμως του προσδόκιμου επιβίωσης και η ανάγκη για διαρκή ενεργητικότητα και ενασχόληση με έντονες αθλητικές δραστηριότητες ακόμα και σε ηλικίες μετά τα 65 έχει αλλάξει το προφίλ των ασθενών που χειρουργούνται για παθήσεις του ισχίου. Αν στα δύο άκρα βρίσκονται οι πολύ νεαροί ασθενείς  από τη μια και οι ηλικιωμένοι ασθενείς από την άλλη, υπάρχει μια ιδιαίτερη ηλικιακή ομάδα 20-45 ή και παραπάνω, με προβλήματα από την άρθρωση του ισχίου, για τους οποίους  υπάρχει η τάση να χειρουργούνται με μεθόδους μικρής παρεμβατικότητας, δηλαδή μεθόδους διατήρησης της άρθρωσης (Joint Preserving Surgery). Αυτό είναι κάτι που το επιζητούν οι ασθενείς που θέλουν να έχουν μια απρόσκοπτη και ενεργή ενασχόληση με τον αθλητισμό,  ιδιαίτερα με αθλήματα μεγάλης καταπόνησης ή εξαιρετικά απαιτητικής τεχνικής. Στο σημείο αυτό έρχονται να προστεθούν μέθοδοι όπως η αρθροσκόπηση του ισχίου, η οποία αποτελεί μια μάλλον καινούρια επέμβαση, παρόλο που η πρώτη πραγματοποιήθηκε το 1912 από το Δανό Severin Nordentoft. Χρειάστηκε όμως να βελτιωθούν τα εργαλεία και η τεχνική με τη χρήση σύγχρονων υλικών, προτού γίνει μια πιο διαδεδομένη μέθοδος.

Κυρίως όμως χρειάστηκε η κατανόηση της παθολογίας των παθήσεων του ισχίου στις νεαρές αυτές ηλικίες, που βασίστηκε στην πρωτοποριακή έρευνα του Καθηγητή Ganz από τη Βέρνη της Ελβετίας, ο οποίος μελέτησε επί σειρά ετών τα πρότυπα και τους μηχανισμούς της παθολογίας του ισχίου. Ο Ganz επινόησε το 2003 τον όρο μηροκοτυλιαία πρόσκρουση (femoroacetabular impingement- FAI), αλλάζοντας καθοριστικά τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε σήμερα τις παθήσεις του ισχίου. Η κεντρική ιδέα ήταν ότι για πρώτη φορά αμφισβητήθηκε το γεγονός ότι η οστεοαρθρίτιδα οφειλόταν σε ενδογενή βλάβη του χόνδρου και υπερφόρτιση λόγω βάρους. Αντίθετα προτάθηκε ότι η κίνηση είναι σημαντικότερη για να ξεκινήσει η βλάβη του αρθρικού χόνδρου και μάλιστα περιγράφηκαν 2 διακριτοί τύποι πρόσκρουσης, ανάλογα με το αν το πρόβλημα ξεκινούσε από την κεφαλή του μηριαίου ή την κοτύλη.

Μέσα από τη συνεργασία με διακεκριμένους ξένους συναδέλφους όπως είναι ο Prof. Michael Dienst στο Μόναχο, ο οποίος και επινόησε την πρόσβαση στο περιφερικό διαμέρισμα στην αρθροσκόπηση ισχίου, είναι σήμερα εφικτή η αντιμετώπιση των πολύ ιδιαίτερων αυτών περιπτώσεων. Ειδικά σε ό,τι αφορά πολύ νέους ασθενείς και αθλητές, γίνεται προσπάθεια διατήρησης της άρθρωσης, είτε με αρθροσκόπηση ισχίου, είτε με περικοτυλιαία οστεοτομία κατά Ganz, με στόχο να βελτιωθεί η κινηματική της άρθρωσης του ισχίου και να καθυστερήσει  όσο γίνεται η αντικατάστασή της. Ο τύπος της  επέμβασης συζητείται εκτενώς με τον ασθενή και λαμβάνεται μια κοινή απόφαση.

 Νεότερες τεχνικές στην αρθροπλαστική του ισχίου/ Ατραυματικές προσπελάσεις

Στην περίπτωση βέβαια που η φθορά του αρθρικού χόνδρου είναι ανεπανόρθωτη και δεν μπορεί να διατηρηθεί η άρθρωση, τότε η μόνη λύση για την ανακούφιση του ασθενούς από τον πόνο και την αποκατάσταση της λειτουργικότητας είναι η ολική αρθροπλαστική του ισχίου. Κατ’ αντιστοιχία με την ολική αρθροπλαστική του γόνατος, εφαρμόζονται πρωτόκολλα ταχείας αποκατάστασης (Fast-Track Arthroplasty, Enhanced Recovery κ.ά.), που επιτρέπουν μεγάλη μείωση της παραμονής στο νοσοκομείο σε σχέση με το παρελθόν.

Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι η τροποποίηση των τεχνικών προσπέλασης της άρθρωσης βοηθά στην ταχύτερη και ασφαλέστερη κινητοποίηση των ασθενών και την ελαχιστοποίηση των επιπλοκών. Σε αυτό το πλαίσιο, πολύ πρόσφατα αρχίσαμε να εφαρμόζουμε την τεχνική SUPERPATH® για την ολική αρθροπλαστική ισχίου, όπως αναλύεται στην αντίστοιχη ενότητα.